Herontdekking van de (coöperatieve) vereniging

Verenigingen zijn vanouds een veel gebruikte vorm van samenwerking. In onderwijs, welzijn, zorg en woningcorporaties zijn in het verleden veel verenigingen vervangen door stichtingen. Daar zien we nu een herontdekking van de coöperatieve vereniging als samenwerking tussen burgers, organisaties en/of professionals om de vaste grenzen te overschrijden en te komen tot nieuwe vormen van maatschappelijke dienstverlening. Ook in het sociaal werk wordt -soms op instigatie van de gemeente- vaak een coöperatieve vereniging gevormd om tot integratie van ondersteuning van de burger te komen. In cultuur, sport, hobby, goede doelen en maatschappelijke betrokkenheid (zoals voor milieu)  is de vereniging altijd de overheersende organisatievorm gebleven. Ook beroepsorganisaties en organisaties voor belangenbehartiging zijn meestal verenigingen.

Bestuur, toezicht en verantwoording, ofwel governance zijn voor een vereniging anders dan voor een stichting of een vennootschap. De meeste governancecodes en handboeken voor governance richten zich echter op die twee rechtspersonen en geven geen houvast voor de governance van de vereniging. Dat houvast biedt de masterclass ‘Governance van de (Coöperatieve) Vereniging wel. Tijdens de masterclass wordt de governance van de vereniging en de rol van de verschillende organen daarin behandeld. Wat is wel of niet de rol van de algemene ledenvergadering (ALV)? Hoe moet bij grote verenigingen worden omgegaan met getrapte democratie, waarin niet alle leden maar afgevaardigden de rol van de ALV vervullen? Wat betekent het verschil tussen een vrijwilligersbestuur uit de leden en een beroepsmatige raad van bestuur uit niet leden voor de inrichting van de governance. Wat is de rol van een (politieke) voorzitter van een beroepsvereniging, die zelf geen professional is? Is een raad van commissarissen nodig of gewenst en zo ja, wat is diens rol? Hoe is de verantwoording binnen de vereniging geregeld en hoe verantwoordt de vereniging zich maatschappelijk?

Hoe moet de governance worden ingericht als in de verenigingsstructuur meerdere rechtspersonen opgenomen zijn, zoals onderverenigingen of vennootschappen voor de uitvoering van dienstverlening aan de leden? Een coöperatieve vereniging heeft daarenboven tot doel de ‘stoffelijke behoeften’ van haar leden. Zij voert daarvoor een onderneming en is verplicht overeenkomsten met haar leden te sluiten. Een lid van een coöperatie heeft dus 2 relaties, namelijk als lid en als contractpartner. Hoe kan omgegaan worden met die 2 relaties? Hoe wordt de naleving van de overeenkomst door lid en coöperatie gemonitord en gewaardeerd? Hoe worden beide rollen uit elkaar gehouden. Tijdens de masterclass komen deze bijzondere aspecten van de coöperatie ruim aan de orde.

Ook aan de orde komt het verschil tussen een vereniging van natuurlijke personen en een vereniging van organisaties. Vooral de besluitvorming en de medezeggenschap is anders in een vereniging van organisaties, omdat er altijd afzonderlijke besluitvorming in de eigen organisatie nodig is. Daarnaast is het vermijden van dubbelrollen en belangenverstrengeling van belang.