Afgelopen donderdag gaf ik in Maastricht de Masterclass ‘Integriteit en Belangenverstrengeling’. Ik hanteer dan voorbeelden uit verschillende sectoren. Daags daarvoor werd me in de media een interessante casus voor de Masterclass aangereikt.
Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam gaat minstens zeven jaar dicht voor een ingrijpende renovatie. Hoewel de plannen nog niet klaar zijn, gaat het museum nu al dicht, omdat de veiligheid van de bezoekers niet meer is gegarandeerd. De raming van de kosten van de verbouwing is 55 miljoen. Zowel de tijd als de kosten van de verbouwing lijken me een factor 2 tot 3 te laag geschat, maar dat terzijde.
De stichting ‘Droom en Daad’ overweegt een substantieel deel van de verbouwingskosten te betalen. ‘Droom en Daad’ is een charitatieve instelling met geld van de havenbaronnen Van der Vorm, de eigenaren van de HAL. Een andere stichting van Van der Vorm heeft al 27,6 miljoen bijgedragen aan de kosten van het nieuwe depotgebouw, dat naast het bestaande museum wordt gebouwd. Wim Pijbes, de vroegere bestuurder van het Rijksmuseum, is directeur van de stichting ‘Droom en Daad’.
Die bijdrage van de Van der Vorms dreigt nu niet door te gaan vanwege een verschil van opvatting over de invloed, die de stichting wil hebben op de verbouwing. Pijbes wil inzicht in de verbouwingsplannen en de begroting en wil ‘een stoel aan tafel’, waarschijnlijk in de raad van toezicht van het museum ‘om de continuïteit te waarborgen’. De ervaring met (gebrek aan) invloed op de bouw van het depotgebouw van de geldgever, is mede aanleiding om dit nu te eisen.
De bestuurder van het museum Sjarel Ex en de verantwoordelijke wethouder Said Kasmi voelen daar niets voor. Ze verwijzen daarvoor naar de Cutural Governancecode. Ze krijgen daarin steun van Jo Houben, de opsteller van de code. Waarschijnlijk doelen ze dan op principe 3 van de code, dat luidt: ‘Bestuurders en toezichthouders zijn onafhankelijk en integer. Ze zijn alert op belangenverstrengeling, vermijden ongewenste belangenverstrengeling en gaan op een transparante en zorgvuldige wijze om met tegenstrijdige belangen’.
In deze formulering zit de kern van het verschil van inzicht tussen Pijbes enerzijds en Ex/Kasmi anderzijds opgesloten. Pijbes vindt deze belangenverstrengeling gewenst en Ex c.s. vinden deze ongewenst.
Dat gaat verder dan discussie over een woord. Volgens de Nederlandse mores, die achter de governancecodes liggen, hoort een toezichthouder onafhankelijk te zijn en geen belangen in de rechtspersoon te hebben. In andere landen denken ze daar anders over. In de USA zou het vanzelfsprekend zijn dat de filantroop een zetel in de board krijgt als hij veel geld in een museum stopt. De eis van het Air France concern om meer invloed te krijgen in de RvC van KLM is gebaseerd op een soortgelijke gedachte, namelijk invloed uit kunnen oefenen, omdat je een belang hebt. Ook bij de Duitse ‘Vorsichtsrat’ gaat het om invloed van belanghebbenden op het ondernemingsbestuur. Achter de discussie over de invloed van de stichting ‘Droom en Daad’ op het museum gaat dus een verschil van opvatting over governance schuil. Een clash tussen verschillende culturen.
We hebben hier te maken met twee fundamenteel verschillende kijkrichtingen. Voor beide is wat te zeggen. Onder de kop ‘De nieuwe mecenas wil invloed, wen er maar aan’ stond in de Volkskrant van 16 mei stond een goede analyse van deze verschillende opvattingen. Mij zet de casus wel aan het denken over de vraag of onze Nederlandse governance opvattingen langzamerhand niet te rigide zijn. Volgens de huidige governance mores en de wetgeving in Nederland hebben Ex, Kasmi en Houben volkomen gelijk. Maar ik begrijp Pijbes ook wel. Als je zoveel geld in een project stopt, wil je wel invloed op de uitvoering ervan. Zeker als je als voormalig bestuurder van het Rijksmuseum hebt ervaren hoe een project in alle opzichten uit de hand kan lopen. Is Pijbes de representant van de ontwikkeling van governance in Nederland in de komende tijd? Of hebben Ex c.s. gelijk met hun zuivere interpretatie van de huidige governance regels en wetten.
Of is het niet zo principieel en is het een ‘Clash of Titans’ tussen twee ervaren museumbestuurders (Ex en Pijbes), die elkaar al jaren kennen, ongeveer even oud zijn en aan elkaar gewaagd zijn. Als dat zo is, is het begrijpelijk dat Ina Klaassen nu benoemd is als tweede bestuurder van het museum. Misschien is zij de katalysator. Ze gaf niet voor niets in de Volkskrant aan dat ze eerst maar eens een kop koffie met Wim wilde gaan drinken.
Ik nodig u als lezer graag uit uw visie te geven op deze clash.
Wie heeft er gelijk, Pijbes of Ex?
En wie krijgt er gelijk? Ex of Pijbes?
Ik denk dat Pijbes in ieder geval gelijk krijgt. Er zal een compromis gevonden worden om de Stichting Droom en Daad invloed te geven, want bij zo’n substantiële financiële bijdrage zegeviert de koopman in Nederland altijd boven de dominee.
Wat vindt u?
Datum: 19-05-2019
Blog van Hans Hoek
Hans Hoek verzorgt onze Masterclasses op het gebied van Belangenverstrengeling en Integriteit.
De eerst volgende Masterclass: Belangenverstrengeling en Integriteit vindt plaats op 22 oktober in Den Haag.
Meer infomatie over deze Masterclass voor Bestuurders en Toezichthouders? Klik hier >>>
