Wie is nog bereid om onbetaald te zwoegen voor het algemeen nut? Vrijwilligers genoeg, maar ze willen geen tijdrovende, langdurige betrokkenheid meer.
Drie leraren kregen voor elkaar waar de vakbonden faalden: verreweg de grootste staking van 2017 organiseren. In een vloek en een zucht 60.000 docenten op de been in Den Haag, 350.000 onlinehandtekeningen in de achterzak. En dat geheel buiten de traditionele strijders voor sociale rechtvaardigheid om.
Hoe hebben die ontevreden schoolmeesters hun eisenpakket op de politieke agenda in Den Haag gekregen, enkel gewapend met een vlammend opiniestuk en een Facebook-groep? Wat opviel: de drie waren jong en hadden zin om zich nú en híervoor in te zetten. Geen eindeloos gepalaver in een ouderwetse, stroperige vakbondssetting, maar bóém, doorpakken. En daarna weer andere dingen doen.
Pop-upactivisme
‘De bonden zijn de beroepsgroepen kwijtgeraakt. Fysiek vergaderen en dat soort fratsen zijn achterhaald, en polderen helpt niet’, verklaart aanjager Thijs Roovers van PO in actie zijn beweging. ‘Niemand bij ons op school is nog lid van een vakbond. Die plegen veel overleg in plaats van er stevig in te gaan.’
Nederland is vrijwilligersland bij uitstek. Uit het laatste CBS-overzicht uit 2017 blijkt dat 49% van de bevolking regelmatig ergens aan het werk is zonder daar voor betaald te krijgen. Opvallend genoeg is het percentage niet noemenswaardig lager dan bij de vorige meting. Wel loopt het gemiddeld aantal uren terug.
Met de groeiende aandacht voor het begrip bredere welvaart — met indicatoren als gezondheid, sociale vooruitgang en onderwijs — neemt de interesse toe voor de waarde voor de Nederlandse economie van het vrijwilligersleger dat dagelijks in de haarvaten van de samenleving actief is. Zeker met een terugtredende overheid zijn vrijwilligers de smeerolie van verschillende sectoren geworden. De schattingen lopen uiteen, maar vast staat dat wanneer alle uren in de ‘tweede economie’ bij elkaar worden opgeteld, jaarlijks zo’n 1% á 2% aan het bbp wordt toegevoegd.
Projectmatig werken
Vanwaar dan toch de noodkreten? Joost van Alkemade, directeur van stichting Nederlandse Organisatie Vrijwilligerswerk (NOV) ziet de wereld van vrijwilligers compleet veranderen. ‘Langdurig en vanuit ideologische overtuiging zo’n beetje je hele leven lid zijn van een organisatie verdwijnt. Jongeren hebben andere motieven, willen projectmatig werken met leeftijdgenoten. Je ergens voor inzetten moet nuttig zijn voor je carrière. Ze willen er iets van opsteken en op hun cv kunnen zetten.’
Maar ook de groep gepensioneerden wordt steeds kleiner en eist flexibiliteit. ‘Ze zeggen: van april tot en met juni ben ik niet inzetbaar, want dan zijn we met de caravan of de fiets weg. Of ze zijn standaard drie dagen per week met de kleinkinderen in de weer.’
Van Alkemade heeft een tip voor zieltogende clubs: ‘Plaats de oudgedienden op een voetstuk, hijs ze op het podium en beitel hun namen in de gevels, maar laat ze niet langer meebesturen en vernieuwing frustreren.’
Pop-upvrijwilligers
VVN experimenteert met zogeheten ‘pop-upvrijwilligers’: het activeren van betrokken burgers voor een korte tijd. Een ander nieuw soort vrijwilligers bestaat uit mensen die alleen maar berichten van VVN ‘liken’ op sociale media. Ook is gestart met pilots waarin districtsbesturen een stap achteruit doen en vrijwilligers en beroepskrachten samen nieuwe werkwijzen uitproberen.
Verder wordt samenwerking gezocht met bedrijven. Verzekeraar Interpolis investeert in een ‘automodusapp’. Gebruikers schakelen tijdens het rijden bepaalde social media functies uit. Daarmee sparen ze punten en zo verdienen ze korting op hun verzekering. In samenwerking met Samsung ontwikkelde VVN een virtual reality tool voor scholieren op het voortgezet onderwijs om hen spelenderwijs bewust te te maken van de gevaren in het verkeer.
Stekker eruit, en er weer in
Roovers: ‘We zijn juist begonnen als een tegengeluid, omdat we ons niet vertegenwoordigd voelden. We zagen het misgaan, en hadden het gevoel dat we wel moesten. Maar als het aan ons ligt, trekken we de stekker eruit zodra onze doelen bereikt zijn. Voor mijn part volgende week. En net zo makkelijk pluggen we hem weer in.’
Bron: Financieel Dagblad